از مذاکره تا جنگ؛ سالشماری از سال ۲۰۱۳ تا جنگ تحمیلی دوازده‌روزه

روز ۲۱ ژوئن، ایالات متحده سه مرکز تأسیسات هسته‌ای ایران را بمباران کرد و رسماً وارد جنگی شد که اسرائیل هفته قبل از آن با حمله به اهداف نظامی و هسته‌ای ایران آغاز کرده بود. درگیری ۱۲ روزه بین اسرائیل و آمریکا و ایران نشان‌دهنده گسترش و تشدید چشمگیر درگیری‌هایی است که طی یک سال و نیم گذشته خاورمیانه را تحت تأثیر قرار داده است. جدول زمانی زیر رویدادهای منجر به این جنگ را از سال ۲۰۱۳و اوج گرفتن مذاکرات برجام تا حمله نامشروع اسرائیل به ایران و سپس مداخله ایالات متحده و سرانجام آتش‌بس ردیابی می‌کند. در این جدول زمانی گام‌به‌گام بالا گرفتن تنش‌ها در منطقه، نقش محوری غزه، قدرت‌طلبی اسرائیل و آمریکا، مقاومت ایران و نیروهای مقاومت در خاورمیانه را تا زمان کنونی مشاهده می‌کنیم. این جدول زمانی را مؤسسه معتبر بروکینگز (Brookings) در ۲۳جولای ۲۰۲۵ (۱ مرداد ۱۴۰۴) تهیه کرده است.

۱. دیپلماسی هسته‌ای با ایران (۲۰۱۳-۲۰۱۸)

۲۰۱۳

·        ۲۴ نوامبر: امضای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ژنو بین ایران و گروه 5+1 (اعضای دائم شورای امنیت، یعنی چین، ایالات متحده، روسیه، فرانسه و بریتانیا، به‌اضافه آلمان). این توافق شش‌ماهه پس از مذاکرات گسترده‌ای حاصل شد که گام‌های لازم را در مرحله اول توافق برای هر طرف مشخص می‌کرد و زمینه را برای مذاکرات بعدی جهت دستیابی به یک توافق جامع هسته‌ای فراهم می‌نمود.

۲۰۱۴

·        ۱۷ فوریه: آغاز مذاکرات برجام در وین. ایران و 5+1 اولین دور از مذاکرات درباره توافق جامع هسته‌ای را در وین آغاز نمودند.

۲۰۱۵

·        ۳ مارس: سخنرانی بنیامین نتانیاهو در کنگره آمریکا علیه مذاکرات. نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو در یکی از جلسات مشترک کنگره آمریکا علیه مذاکرات جاری با ایران سخنرانی کرد.

·        ۱۴ جولای: برجام امضا شد. مذاکره‌کنندگان ایران و 5+1 اعلام کردند که بر سر برنامه جامع اقدام مشترک به توافق رسیده‌اند، توافقی که به‌واسطه آن ایران موافقت می‌کند در ازای لغو تحریم‌ها برنامه هسته‌ای‌اش را محدود کند.

·        ۱۸ اکتبر: برجام رسماً به اجرا درآمد. ایران و گروه ۱+۵ پس از بررسی این توافق توسط کنگره آمریکا و مجلس و شورای نگهبان ایران، رسماً آن را پذیرفتند.

۲۰۱۶

·        ۱۶ ژانویه: روز اجرا. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کرد که تهران به تعهداتش تحت توافق هسته‌ای عمل کرده است. بنابراین تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران لغو شد.

۲۰۱۷

·        ۲۰ ژانویه: تحلیف دونالد ترامپ.
دونالد ترامپ تحلیف شد. دونالد ترامپ که مدت‌ها منتقد دیپلماسی هسته‌ای با ایران بود، برای اولین بار به‌عنوان رئیس جمهور آمریکا سوگند یاد کرد.

۲۰۱۸

·        ۳۱ ژانویه: سرقت آرشیو هسته‌ای ایران توسط موساد. مأموران موساد اسرائیل به یکی از تأسیسات ایران نفوذ کردند و اسناد آرشیوی را که برنامه‌هایی برای تولید سلاح‌های هسته‌ای مستند کرده بود، به سرقت       بردند. گفته می‌شود افشای این اسناد بر تصمیم ترامپ برای خروج از برجام تأثیر گذاشت.

·        ۸ مه: ترامپ از برجام خارج شد. ترامپ اعلام کرد که آمریکا از این توافق خارج می‌شود. او یادداشتی را امضا کرد که تحریم‌های “بالاترین سطح” را علیه ایران اعمال می‌کرد.

۲. دوره  فشار حداکثری (۲۰۱۹-۲۰۲۱)

۲۰۱۹

·        ۱۳ ژوئن: دیدار شینزو آبه با آیت‌الله خامنه‌ای. نخست‌وزیر ژاپن، شینزو آبه، در تلاش برای میانجی‌گری بین تنش‌های فزاینده ایران و ایالات متحده و از سرگیری واردات نفت ژاپن از ایران، با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران و علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب دیدار کرد که ایشان تمایلی به مذاکره درباره مسائل هسته‌ای با ترامپ ابراز نکردند.

·        ۱ جولای: عبور ایران از سقف ذخیره اورانیوم. ایران رسماً اعلام کرد که از سقف ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده تا خلوص ۳.۶۷ درصد که در برجام تعیین شده بود، فراتر رفته است.

·        ۱۴ سپتامبر: حمله به تأسیسات نفتی بقیق. حمله پهپادی به تأسیسات نفتی بقیق و خریص در عربستان موقتاً حدود نیمی از عرضه نفت این پادشاهی را مختل کرد. مقامات آمریکایی و سعودی ایران را مسئول این     حمله می‌دانند.

نوامبر: شروع غنی‌سازی اورانیوم در فردو. ایران با نصب سانتریفیوژها و انتقال مواد، فرآیند غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات هسته‌ای فردو را شروع می‌کند، اقدامی که با هشدارها و انتقادهای انگلیس، آلمان، فرانسه و ایالات متحده مواجه شد.

·        ۲۷ دسامبر: حمله راکتی شبه‌نظامیان وابسته به ایران در عراق، یک پیمانکار آمریکایی را به قتل می‌رساند. راکت‌های شلیک‌شده توسط گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به ایران در عراق، منجر به زخمی شدن چند نظامی آمریکایی و کشته شدن یک پیمانکار آمریکایی در پایگاهی نظامی نزدیک کرکوک شد.

۲۰۲۰:

·        ۳ ژانویه: ترور سلیمانی به دست ایالات متحده. سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در حمله پهپادی آمریکا در بغداد به شهادت رسید.

·        ۸ ژانویه: پاسخ موشکی ایران. در پاسخ به ترور سلیمانی، ایران موشک‌های بالستیک به سوی پایگاه‌های هوایی آمریکا در عراق شلیک کرد.

·        27 نوامبر: اسرائیل محسن فخری‌زاده را ترور می‌کند. دانشمند هسته‌ای ارشد ایران در شمال ایران کشته می‌شود.

۲۰۲۱

·        ۲۰ ژانویه: تحلیف بایدن. رئیس‌جمهور بایدن دفتر ریاست جمهوری را تحویل می‌گیرد و در ماه‌های نخست تلاش می‌کند دیپلماسی هسته‌ای با ایران را از سر بگیرد.

·        دسامبر: نصب سانتریفیوژهای IR-6 در فردو. ایران استفاده از سانتریفیوژهای مدل IR-6 در تأسیسات هسته‌ای فردو را آغاز می‌کند. این سانتریفیوژها به دلیل کارایی بالا در غنی‌سازی اورانیوم برای مصارف تسلیحاتی شناخته شده‌اند.

۳. جنگ اسرائیل و حماس (۲۰۲۳-۲۰۲۴)

۲۰۲۳

·        ۱۸ سپتامبر: آزادی گروگان‌های آمریکایی و رفع بلوکه دارایی‌های ایران. در تلاش برای کاهش تنش‌ها، ایران و ایالات متحده بر سر آزادسازی گروگان‌های آمریکایی در ایران و ایرانیان بازداشت‌شده در آمریکا توافق کردند. دولت بایدن همچنین ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های نفتی ایران را آزاد کرد.

·        ۷ اکتبر: حمله حماس به اسرائیل. حماس به جنوب اسرائیل حمله کرد که طی این حمله بیش از ۱۱۰۰ نفر کشته و صدها نفر گروگان گرفته شدند. اسرائیل هم عملیات هوایی در غزه را شروع می‌کند.

·        ۸ اکتبر: شروع حمله راکتی حزب‌الله. حزب‌الله شلیک راکت‌ها از لبنان به‌سوی اسرائیل را آغاز کرد. اسرائیل نیز با آتش توپخانه‌ای به سمت لبنان پاسخ داد.

·        ۱۸ اکتبر: روز انتقال برجام. طبق مفاد توافق هسته‌ای، «روز انتقال» می‌بایست به معنای لغو برخی تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران می‌بود. با این حال، انگلیس، فرانسه و آلمان به دلیل گسترش غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران و عدم پایبندی به تعهدات برجامی، تصمیم به تداوم تحریم‌ها گرفتند.

·        ۱۹ اکتبر: پیوستن حوثی‌ها به نبرد. حوثی‌ها، گروه شبه‌نظامی یمنی همسو با ایران، با شلیک راکت و پهپاد به کشتی‌های اسرائیلی در دریای سرخ وارد جنگ شدند. این حملات بعدها به سایر کشتی‌های بین‌المللی نیز گسترش یافت.

·        ۲۷ اکتبر: حمله اسرائیل به غزه. تجاوز زمینی اسرائیل به غزه شروع شد.

·        ۲۴-۳۰ نوامبر: آتش‌بس موقتی بین اسرائیل و حماس برقرار شد که طی آن طرفین اقدام به تبادل گروگان‌های اسرائیلی با زندانیان فلسطینی کردند. درگیری‌ها به‌زودی از سر گرفته شد و بحران انسانی در غزه تشدید یافت.

۲۰۲۴

ژانویه: حملات علیه حوثی‌ها. ایالات متحده و بریتانیا در پاسخ به حملات حوثی‌ها به کشتی‌ها در دریای سرخ حملاتی را علیه این گروه انجام دادند.

·        ۱ آوریل: تبادل حملات هوایی و موشکی اسرائیل و ایران برای نخستین بار. اسرائیل با حمله به کنسولگری ایران در دمشق سوریه، چندین ژنرال ارشد ایرانی را به قتل رساند که این اقدام موجب واکنش تلافی‌جویانه جمهوری اسلامی شد. ایران در پاسخ با شلیک موشک و پهپاد به سوی اسرائیل، این روند را تشدید کرد. این تبادل حملات، درگیری پنهان طولانی‌مدت بین دو کشور را برای اولین بار به طور علنی به نمایش گذاشت.

·        ۳۱ جولای: ترور اسماعیل هنیه در تهران. اسرائیل، اسماعیل هنیه، رهبر سیاسی حماس را در حالی که در مهمان‌خانه‌ای تحت مدیریت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تهران اقامت داشت، ترور کرد.

۴. تشدید جنگ میان اسرائیل و حزب‌الله (سپتامبر-دسامبر ۲۰۲۴)

·        ۲۳سپتامبر: حمله اسرائیل به حزب‌الله. اسرائیل حملات سنگینی علیه حزب‌الله در لبنان انجام می‌دهد.

·        ۲۷ سپتامبر: ترور حسن نصرالله. اسرائیل رهبر طولانی‌مدت حزب‌الله، سید حسن نصرالله را در بیروت ترور کرد.

·        ۱ اکتبر: حمله اسرائیل به لبنان؛ حمله موشکی ایران به اسرائیل. اسرائیل به نظامیان و زیرساخت‌های حزب‌الله تهاجم زمینی کرد. سپس ایران موشک‌های بالستیکش را روانه اسرائیل کرد و خسارات محدودی به بار آورد.

·        ۱۷اکتبر: قتل یحیی سنوار. یحیی سنوار، رهبر و مغز متفکر حماس در حملات 7 اکتبر، در جنوب غزه به دست نیروهای اسرائیل به قتل رسید.

·        ۲۶ اکتبر: حمله اسرائیل به ایران.

·        ۲۷ نوامبر: آتش‌بس اسرائیل و حزب‌الله. اسرائیل و حزب‌الله به منظور پایان درگیری‌ها، به یک توافق آتش‌بس دست یافتند که بر اساس آن، نیروهای دفاعی اسرائیل و مبارزان حزب‌الله قرار بود به تدریج از مناطق مرزی اسرائیل و لبنان عقب‌نشینی کنند.

·        ۸ دسامبر: سقوط بشار اسد. بشار اسد، رئیس‌جمهور دیرپای سوریه، هم‌زمان با تصرف قدرت توسط شورشیان تحت رهبری گروه اسلامگرای تندرو «هیئت تحریر الشام»، از دمشق گریخت.

۵. وقفه در جنگ غزه (ژانویه ۲۰۲۵)

·        ۱۹ ژانویه: آتش‌بس موقت اسرائیل و حماس. اسرائیل و حماس به توافق آتش‌بس رسیدند. مرحله اول شامل تبادل اسرای اسرائیلی و زندانیان فلسطینی و رساندن کمک به غزه بود.

·        ۲۰ ژانویه: بازگشت ترامپ به کاخ سفید. پس از پیروزی در انتخابات نوامبر 2024 ترامپ بار دیگر به کاخ سفید برگشت.

·        ۲۹ ژانویه: انتصاب احمدالشرع به عنوان رئیس جمهور سوریه. احمد الشرع، فرمانده گروه شورشی که پیش‌تر با نام مستعار “ابومحمد الجولانی” شناخته می‌شد، به عنوان رئیس‌جمهور سوریه منصوب شد. این انتصاب، جایگاه او را به عنوان رهبر رسمی این کشور تثبیت کرد.

۶. تلاش برای احیای دیپلماسی هسته‌ای (مارس-مه ۲۰۲۵)

·        ۱۸ مارس: اسرائیل آتش‌بس را نقض کرد. ارتش اسرائیل به حملات هوایی ادامه داد و چندین ماه رسیدن کمک‌های غذایی و اقلام ضروری به غزه را مسدود می‌کند.

·        ۱۲ آوریل: مذاکرات در عمان. ایالات متحده و ایران مذاکرات غیرمستقیم را در عمان شروع کردند، به رهبری نماینده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه، استیو ویتکاف و وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی.

·        ۲۲ مه: ادامه مذاکرات در رم. مذاکرات هسته‌ای در رم ادامه یافتند.

۷. آغاز جنگ ایران و اسرائیل (ژوئن ۲۰۲۵ تا کنون)

·        ۱۳ ژوئن: حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران. اسرائیل با تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران حمله کرد و چندین مقام امنیتی ایران را ترور کرد. مذاکرات ایران و آمریکا متوقف شد.

·        ۱۴ ژوئن: پاسخ موشکی ایران. همزمان با حملات اسرائیل، ایران نخستین مرحله از حملات موشکی بالستیک خود را به شهرهای اسرائیل انجام داد.

·        ۲۱ ژوئن: ورود آمریکا به جنگ با بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران. ایالات متحده سه تأسیسات هسته‌ای ایران را مورد حمله قرار داد: نطنز، اصفهان و فردو. تأسیسات شدیداً مستحکم فردو تنها در مقابل مهمات بانکر-باستر آمریکا آسیب‌پذیر بود، همین موضوع مقامات اسرائیلی را بر آن داشت تا مشارکت نظامی آمریکا را در کمپین بمباران خود درخواست کنند.

·        ۲۳ ژوئن: تلافی ایران؛ اعلام آتش‌بس توسط ترامپ. ایران موشک‌هایی را روانه پایگاه هوایی ایالات متحده در قطر، العدید، کرد. سپس ترامپ میان ایران و اسرائیل را اعلام کرد.