پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ سند پیش‌رو گزارشی امنیتی از یکی از نقاط عطف اعتراضات دانشجویی در دهه ۱۳۵۰ شمسی است که وضعیت ملتهب دانشگاه‌ها در آستانه انقلاب ایران را بازتاب می‌دهد. این واقعه در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۵۷، کمتر از یک سال پیش از سقوط رژیم پهلوی، در دانشگاه آذرآبادگان (نام پیشین دانشگاه تبریز) رخ داده و دارای شاخص‌هایی است که آن را به نمونه‌ای گویا از تعامل خشن میان نهادهای امنیتی رژیم و بدنه معترض دانشجویی بدل می‌سازد. این تجمع، به مناسبت چهلم جان‌باختگان اعتراضات پیشین در شهرهای یزد، اهواز و جهرم برگزار شده بود که خود نشانگر پیوند زنجیره‌وار اعتراضات و گسترش همبستگی ملی در میان اقشار مختلف جامعه، به‌ویژه دانشگاهیان است.
از محتوای سند چنین برمی‌آید که جنبش دانشجویی آن زمان نه‌تنها در اعتراض به مسائل صنفی، بلکه در واکنش به سرکوب‌های سیاسی، انتقال اجباری دانشگاه‌ها، و همچنین همبستگی با سایر گروه‌های اجتماعی نظیر کارگران، فعال بوده است.
مواجهه نیروهای گارد دانشگاه و شهربانی با این اعتراضات از شلیک گاز اشک‌آور گرفته تا تیراندازی مستقیم نه‌تنها اوج خشونت نهادینه‌شده در مواجهه با اعتراض مدنی را نشان می‌دهد، بلکه خود به عامل تشدیدکننده تنش‌ها بدل شد. کشته شدن یک دانشجو در این درگیری و وخامت حال یک دانشجوی دیگر، نماد بهایی است که نسل جوان برای بیان اعتراض و عدالت‌خواهی پرداخت. مهم‌تر آن‌که، این قبیل سرکوب‌ها نه به فرونشاندن اعتراضات، بلکه به تقویت همبستگی و رادیکالیزه شدن بدنه اجتماعی دامن زدند.
از منظر تاریخی، این گزارش تصویری عینی و مستند از فضای دانشگاهی، نقش دانشجویان به عنوان نیروی پیشران در تحولات اجتماعی، و شدت مقابله دستگاه امنیتی با هرگونه حرکت اعتراضی ارائه می‌دهد. این سند نه‌تنها بخشی از تاریخ نانوشته جنبش دانشجویی ایران است، بلکه دریچه‌ای به درک شرایط اجتماعی ـ سیاسی ایران در واپسین سال‌های رژیم پهلوی می‌گشاید، دورانی که در آن صدای دانشجو، هرچند به بهای جان، از دیوارهای بلند استبداد عبور کرد.
متن سند
سری
۲۱
تظاهرات دانشجویان دانشگاه آذرآبادگان تبریز و کشته شدن یکی از دانشجویان همچنین مشاهده تعدادی اعلامیه و جزوه مضره در مرکز عالی آموزشی مذکور
ساعت ۱۲.۳۰ روز ۱۸ /۲ /۳۷ [۱۳۵۷] دانشجویان دانشگاه مذکور پس از خروج از کلاس‌های درس در محوطه دانشگاه اجتماع نموده و به مناسبت چهلمین روز کشته‌شدگان یزد، اهواز و جهرم مبادرت به دادن شعارهای مضره و آتش زدن سه دستگاه خودرو دانشگاه می‌نمایند که درنتیجه گارد دانشگاه با استفاده از گاز اشک‌آور اقدام به متفرق نمودن دانشجویان نموده و در اثر حمله دانشجویان یکی از مامورین انتظامی از ناحیه بازو با چاقو مجروح می‌گردد، سپس نیروی کمکی شهربانی محل به منظور تقویت گارد وارد دانشگاه شد و در اثر ادامه حمله دانشجویان به مامورین شهربانی مامورین مبادرت به تیراندازی می‌نمایند.
در این درگیری تعدادی از مامورین و دانشجویان [به] وسیله باتون و سنگ مجروح و یکی از دانشجویان مورد اصابت گلوله واقع می‌شود که در بیمارستان ششم بهمن تبریز فوت می‌نماید، همچنین یکی دیگر از دانشجویان به علت ضربه مغزی مجروح و در بیمارستان مزبور بستری ولی حال وی نیز وخیم است.
در این تظاهرات عده ای از مامورین انتظامی و دانشجویان مجروح گردیده‌اند که تاکنون آمار دقیقی از مجروحین بدست نیامده است.
روز ۱۷ /۲ /۳۷ تعدادی اعلامیه و جزوه مضره بشرح زیر در دانشگاه مذکور مشاهده گردیده است.
الف ـ یک برگ اعلامیه چاپی به امضاء «دانشجویان دانشگاه صنعتی آریامهر» حاوی مطالبی در زمینه اعتراض به انتقال دانشگاه مذکور به اصفهان که ذیل آن دانشجویان دانشگاه آذرآبادگان اعلام داشته‌اند «ما نیز همزمان با دانشجویان دانشگاه تهران و دانشکده صنعتی پلی‌تکنیک همبستگی خود را با دانشجویان دانشگاه صنعتی آریامهر اعلام می‌داریم.»
ب ـ اعلامیه دستنویس تحت عنوان «سخنی چند با دانشجویان مبارز» حاوی مطالبی درباره همدردی دانشجویان با کارگران ماشین‌سازی تبریز و شعارهای مضره‌ای به مضمون «برقرار باد اتحاد تمام نیروهای مبارز، هرچه محکم‌تر باد پیوند زحمتکشان و دانشجویان مبارز، مرگ بر ارتجاع، امپریالیزم و دسیسه‌های ضد خلقی و نفاق‌افکن.»
پ ـ اعلامیه دستنویس در ۵ صفحه به امضای «دانشجویان مبارز طرفدار چریک‌های فدایی خلق» با خلاصه متن «در اطراف سازمان‌های رزمنده حلقه زنیم و به تفرقه‌طلبان اجازه ندهیم که در صفوف ما اغتشاش به وجود آورند.»
ت ـ تعداد معدودی اعلامیه دستنویس بدون امضاء با متن «روز ۱۹ /۲ /۳۷ برابر اطلاعیه مراجع تقلید به مناسبت روز چهلم کشته‌شدگان یزد، اهواز و جهرم دانشگاه تعطیل خواهد بود.»
ث ـ یک نسخه جزوه چاپی ۴۰ صفحه‌ای به نام «آرمان» از انتشارات سازمان جوانان و دانشجویان دموکرات ایران وابسته بحزب منحله توده چاپ آلمان غربی که در آن بدانشجویان اعلام شده «جهت سرنگونی رژیم متحد شوید.»
ارزیابی خبر: خبر فوق و مشاهده اعلامیه‌ها و جزوات مزبور با مضامین فوق صحت دارد.
اقدامات انجام‌شده: مراتب به نخست‌وزیری و وزارت علوم و آموزش عالی اعلام گردید.
ضمن جمع‌آوری اعلامیه‌ها و جزوه مزبور نسبت به شناسایی و دستگیری عاملین تهیه و توزیع آنها اقدام لازم به عمل آمده است .
هنوز هیچ دیدگاهی ثبت نشده