پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ روز سه‌شنبه هشتم اردیبهشت ۱۳۶۰ در حالی که جلسات دادگاه عباس امیرانتظام به اتهام ارتباط با آمریکا از چندی قبل در حال برگزاری بود، شیخ محمد منتظری نماینده نجف‌آباد به عنوان نطق قبل از دستور سخنانی ایراد کرد که مجلس را به تشنج کشید. او در سخنان خود اتهاماتی را به مهندس بازرگان و ابراهیم یزدی در راستای اتهام امیرانتظام وارد کرد:
«… به وجود می‌آورند که طرف آزاد شود. رفته‌اند صحبت کرده‌اند که او زن و بچه دارد، رحم کنید و او را آزاد کنید. کسی که اسرار انقلاب اسلامی و امام امت را در اختیار سفارت آمریکا گذاشته است و مرتب با آنها چه قبل و چه پس از پیروزی انقلاب در رابطه بوده است، این را به این‌گونه برایش کار بکنیم که زود آزاد شود و اعمال قاطعیت نشود؟! این را بدانید که دادگاه امیرانتظام یکی از صحنه‌های جنگ اسلام و آمریکاست، به حکم اشداء علی‌الکفار اگر ما از هم‌اکنون قاطعیت خودمان را به خرج ندهیم و در مقابل آمریکا کوتاه بیاییم این را احتمال بدهید که پس از یک سال دانشجویان مسلمان پیرو خط امام را می‌آورند آن‌جا و محاکمه می‌کنند که چرا اصلا سفارت آمریکا را اشغال کردید؟ من یک سندی دارم که الان برای شما می‌خوانم، نامه‌ای است که آقای عباس امیرانتظام امضا کرده است. متن نامه به شرح زیر است:
تیمسار فیروزی مدیر کل هواپیمایی کشوری
جناب آقای نخست‌وزیر در مقابل تقاضای سفارت انگلستان و سفارت آمریکا در ایران موافقت فرموده‌اند که برای خروج اتباع خود و سایر کشورهای خارجی به وسیله هواپیماهای نظامی و کشوری دولت مزبور هرچه زودتر اقدام نمایند. لازم است برای انجام هرچه بهتر این کار به مسئولین مربوطه دستور داده شود که در این باره کمکهای لازم را با توجه به شرایط زیر برای این‌گونه پروازها در اختیار ماموران انگلیسی و آمریکایی بگذارند.
۱– عبور از کلیه راه‌های ورودی و درهای فرودگاه مجاز باشد.
۲– تامین مامور کافی برای انجام مسافرت یک هزار نفر مسافر در روز
۳– فراهم کردن تسهیلات لازم برای حمل اثاثیه مسافران این پروازها در پاویون دولتی.
۴– کمک به تنظیم برنامه پروازها و اطمینان دادن به ماموران سفارت که تمام هواپیماها بر طبق برنامه سفارت انگلستان و سفارت آمریکا اجازه پرواز خواهند داشت.
به نمایندگان سفارتخانه مزبور اطلاع داده شده است که برای انجام این منظور با شما تماس گرفته و مذاکره نمایند.
معاون نخست‌وزیر – امضا: امیرانتظام
تاریخ این نامه ۲۶ر۱۱ر۵۷ است، یعنی پس از چهار روز که از انقلاب گذشته. هرچه ضدانقلاب و هرچه مستشار خارجی بوده و همه عوامل جنایت و کشتار در این کشور به دست عباس امیرانتظام و سیاست آقای مهندس بازرگان و تابعان ایشان و اینها که دریوزه هستند برای سیاست آمریکا به کشور، از این کشور خارج شدند و در پاریس و لندن نشریه درمی‌آوردند و این همه توطئه می‌چینند و می‌خواهند شخصیت‌های ما را در این‌جا به ابتذال بکشانند و انقلاب و خط امام را از بین ببرند. یک فکری بکنید برای این کشور!» (اطلاعات، چهارشنبه ۹ اردیبهشت ۱۳۶۰ ص ۳)
تشنج و تعطیل مجلس
سخنان منتظری با واکنش مهندس بازرگان که در مجلس حضور داشت مواجه شد و ایشان درخواست کرد که به این اتهامات پاسخ دهد اما مجلس با هیاهوی طرفدارن و مخالفان منتظری چنان به تشنج کشیده شده بود که هاشمی رفسنجانی ناچار ده دقیقه تنفس اعلام کرد. او پس از رسمیت یافتن مجدد جلسه طی تذکری کوتاه در ارتباط با تنش ایجادشده گفت:
«در نطق‌های قبل از دستور مجلس طبق آئین‌نامه مدیر مجلس نمی‌تواند دخالت بکند و بگوید شما این حرف را الان نزنید، برای بعضی از آقایان ازجمله آقایان مهندس بازرگان، صباغیان، یزدی که اسم‌شان در جلسه برده شده این حق هست که طبق آئین‌نامه حرف‌شان را بزنند اما من از آقای مهندس بازرگان که خواستند توضیح بدهند و بعد به دلیل اوضاعی که پیش آمد نتوانستند حرف‌شان را بزنند از ایشان تقاضا کردم که به من اجازه بدهند که برای اداره مجلس و شرایطی که الان دارم می‌بینم این حق ایشان و سایر آقایان محفوظ باشد که وقتی جو جلسه آرام شد، در یک شرایط مناسب از این حق استفاده کنند. ضمنا آقایانی که در جریان قرار گرفتند ما آنها را دعوت می‌کنیم و از آنها خواهش می‌کنیم تشریف بیاورند در یک جلسه خصوصی که بعد وقت آن را اعلام می‌کنیم به مسائلی که این‌جا مطرح شد رسیدگی کنیم و نتیجه را به دوستان نماینده و مجلس گزارش خواهیم داد و به طور کلی من از همه برادران تقاضا میکنم الان که ما وارد دستور می‌شویم، نسبت به لحظات قبل از قطع جلسه هیچ‌گونه ابرازی چه مثبت و چه منفی به هیچ وجه نکنند تا نتیجه را گزارش بدهیم و برسیم به نقطه نظرهای لازم.» (اطلاعات، چهارشنبه ۹ اردیبهشت ۱۳۶۰ ص ۳)
دفاعیات بازرگان و یزدی و صباغیان
فردای آن روز با تشکیل دوباره مجلس شورای اسلامی به مهندس بازرگان، ابراهیم یزدی و صباغیان فرصت داده شد که در مقابل اتهامات محمد منتظری از خود دفاع کنند. در ادامه بخش‌هایی از دفاعیات بازرگان و یزدی و صباغیان را در این جلسه به نقل از اطلاعات به تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۶۰ می‌خوانیم:
مهندس بازرگان: جرم است که آمریکایی‌ها را بیرون کردیم؟
در بیانات آقای منتظری به عده‌ای از همکاران و بیش از همه شاید به بنده اشاره شده بود که می‌خواهم توضیحاتی به عقیده خود به عنوان بیان حقیقت بدهم.
بعد از یک سال و دو سه ماه برای آقای مهندس عباس امیرانتظام دادگاهی معین شد که در این دادگاه تهمت‌های وارد بر او مورد رسیدگی قرار گیرد. از طرف رئیس دادگاه دعوت شد از کسانی که شهادتی یا شکایتی نسبت به آن پرونده دارند به آن دادگاه بروند و من روز اول به دادگاه رفتم و شهادت دادم و معلوم نیست چرا آقای منتظری با وجود چنین دعوت دادگاه و در صورتی که سندی را که ارائه دادند، نرفتند فرمایشات‌شان را در دادگاه بکنند. جایش دادگاه بود و روز قبل هم گویا آن‌جا رفته بودند ولی این کاری را که باید آن‌جا بکنند در این‌جا کردند و ما را متهم می‌کنند به جوسازی که قضاوتش به عهده نمایندگان محترم است که آیان جوسازی ما کردیم که رفتیم دادگاه و شهادت دادیم و یا سعی شده است که جریانات دادگاه را به اطلاع مردم برسانیم یا ایشان که می‌آیند در این‌جا آن صحبت‌ها و اتهامات و آن حرف‌ها را می‌زنند و بیان ایشان را من گمان میکنم که وقتی اظهار نگرانی می‌کنند از اینکه با این جوسازی‌ها و با این تحریک‌ها ممکن است مقصر به عقیده ایشان تبرئه شود، این اهانتی است به دادگاه… اما اصل ایراد ورقه‌ای بود که ایشان خواندند و به عنوان سند جرم بزرگ برای دولت موقت و برای شخص امیرانتظام عنوان کردند.
[…] در این‌جا سه مطلب هست یکی اینکه اتباع خارجی بیشتر بتوانند از ایران بروند و به خرج ما نباشد و یا جای مسافرین ایرانی را در دستگاه خودمان تنگ نکنند و مطلب اساسی این بود که اینها بروند، حالا می‌خواهم بببینم در آن زمان که جو این‌طور حاکم بود و افکار عمومی هم این بود که عده بسیار زیادی از اتباع خارجی من‌جمله انگلیسی و آمریکایی در ایران وجود داشتند و عده زیادی از آنها مستخدم و تاجر و مستشار بودند و بخصوص حضور این مستشاران حضور وابستگی داشت و از دولت هم پول می‌گرفتند این جرم است که ما بگوییم اینها بروند؟ باید می‌ماندند و جاسوسی می‌کردند؟
یزدی: یک‌طرفه به قاضی نروید
ابراهیم یزدی: من به کرات این مطلب را عنوان کرده‌ام که اگر این مسائل برای آقایان مهم است ما حاضریم یک جلسه وسیع بگذارید تا به تمام سوالات و اتهامات و ابهامات پاسخ بدهیم. آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است. یک‌طرفه به قاضی نروید، این‌گونه تهمت‌ها جز زیان برای گویندگانش ثمری ندارد.
این آقایانی که به ما تهمت می‌زنند حتی یک سند نیاورده‌اند ارائه بدهند که ما حقی را از این ملت زائل کرده باشیم.
… برادران من! دارند برای شما خط پیاده می‌کنند و می‌خواهند با این روش ثابت کنند که این انقلاب، انقلاب مستقلی نبوده و شعار «نه شرقی نه غربی» پوچ است.
همکاری من با انقلاب اسلامی یک وظیفه شرعی بوده که از سوی امام به من تفویض شده بود. من از اتهامات شما بیم ندارم. شما به خاطر اتهماتی که زده‌اید باید در دادگاه شرع تعزیر شوید.
صباغیان: من حاضرم محاکمه شوم
هاشم صباغیان: من نخست تقاضا دارم یک جلسه بگذارید تا برای همیشه این مسائل حل شود با توجه به اظهارت آقای منتظری که گفته‌اند باید کسان دیگری هم علاوه بر امیرانتظام محاکمه شوند، من به عنوان فرد کوچکی از اجتماع این آمادگی را دارم که در دادگاه ملت محاکمه شوم و هر رأیی که صادر شود به آن تن می‌دهم. مردم ما آگاه هستند و خوب تشخیص داده‌اند و بارها نشان داده‌اند و می‌دانند چه کسی در سخرانی‌های‌هایش توهین می‌کند. کسی که به من این اتهام را زده، مردم می‌دانند چه گفته است. در مصاحبه‌ها به چه کسانی توهین کرده است، یک روز صحبت از دکتر بهشتی، یک روز از دکتر یزدی، یک روز از بهزاد نبوی و یک روز از من صحبت می‌کند. قطعا مسبوقید که پدر بزرگوارشان حضرت آیتالله منتظری فرموده‌اند که ایشان کسالت دارند، کسانی هم که با ایشان بوده‌اند این کسالت را تایید کرده‌اند. من ایشان را می‌شناسم، خوشحال بودم که بعد از یک مدتی ناراحتی ایشان برطرف شده و بهتر شده‌اند اما دیروز با کمال تعجب دیدم که صحبت‌های ایشان برخلاف فرمان امام است. ایشان ایجاد جو تشنج را به ما نسبت می‌دهند اما شما مردم ایران قضاوت کنید که جو را ما ساختیم؟ آیا باید مسائل کهنه مجددا در این‌جا مطرح شود؟ من بارها خودم به آقای منتظری گفتم که اگر مطلبی داشتند با خود من در میان بگذارید تا مسائل حل شود نه اینکه در پشت این تریبون صحبت کنید. باز می‌گویم کحه حاضرم درباره هر اتهامی در دادگاه ملت محاکمه شوم و به هر موردی که بخواهند پاسخ بدهم.
هنوز هیچ دیدگاهی ثبت نشده