پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ بن سلمان، علی‌رغم تمامی رنج‌ها، ناامنی‌ها و جنایت‌هایی که داعش در سوریه و منطقه به بار آورد، می‌توانست با همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، گام‌های مؤثری برای نابودی این گروه تروریستی بردارد. به‌ویژه اینکه خود او ادعا کرده بود که میتواند داعش را یک‌روزه از بین ببرد. این اظهارنظر حاکی از آن است که او به خوبی از ظرفیت‌های لازم برای نابودی داعش آگاه بوده است، و حتی ممکن است در تشکیل و تقویت این گروه دست داشته باشد. اما با این وجود، به هیچ وجه چنین همکاری‌هایی را برای از بین بردن داعش انجام نداد و در عوض، به دلیل تعارض منافعش با جمهوری اسلامی ایران، نه تنها به مردم سوریه و منطقه توجه نکرد، بلکه جان و امنیت میلیون‌ها انسان بی‌گناه را در معرض خطر بیشتر قرار داد.
این در حالی بود که جمهوری اسلامی ایران، با تمامی امکانات و توانمندی‌های خود، تلاش‌های بی‌وقفه‌ای را برای نابودی داعش در منطقه انجام داد و به‌عنوان یکی از بزرگترین قربانیان این تهدید تروریستی شناخته شد. در حقیقت، در شرایطی که منطقه در آتش تروریسم می‌سوخت، منافع شخصی و سیاسی بن سلمان باعث شد که همکاری‌های منطقه‌ای برای مقابله با تهدیدات داعش در درجه اول قرار نگیرد و امنیت مردم سوریه و کل منطقه قربانی کشمکش‌های سیاسی شود.
در ادبیات سیاست خارجی و تئوری‌های امنیت منطقه‌ای، چنین رویکردی را می‌توان به‌وضوح در چارچوب نظریه «امنیت‌سازی» تفسیر کرد. در این رویکرد، کشورهای مختلف، به‌ویژه در خاورمیانه، برای حفظ امنیت خود اغلب از تهدیدات داخلی و خارجی به عنوان ابزاری برای تقویت موقعیت خود در عرصه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای استفاده می‌کنند. در چنین شرایطی، تهدیداتی همچون داعش به ابزاری برای تقویت هژمونی و سلطه‌طلبی بدل می‌شود، به‌جای آنکه عاملی برای همکاری‌های صادقانه و جمعی علیه تروریسم باشد. بن سلمان، با استفاده از تهدیدات داعش و گروه‌های مشابه، تلاش کرد تا نه تنها به تحکیم موقعیت خود در داخل عربستان بپردازد بلکه در سطح منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به‌دنبال مشروعیت‌بخشی به سیاست‌های خارجی خود بود. در این میان، به‌دلیل دیدگاه‌های امنیتی مصلحت‌گرایانه و وابستگی‌های استراتژیک به قدرت‌های غربی، همکاری با جمهوری اسلامی ایران که به‌عنوان یکی از بزرگترین نیروهای مبارزه با داعش در منطقه شناخته می‌شود، به یک مانع استراتژیک تبدیل شد.
در واقع، نگاه امنیتی بن سلمان بر مبنای «امنیت فردی» و «امنیت ملی» عربستان سعودی استوار بود که اغلب به‌دلیل رقابت‌های منطقه‌ای و فشارهای خارجی، اولویت‌های منافع سیاسی و اقتصادی را در سطح منطقه‌ای دستخوش تحولات و پیچیدگی‌هایی می‌کرد. به این ترتیب، به‌جای رویکردی چندجانبه و همکاری محور در برابر تهدیدات مشترک، اولویت‌های شخصی و سیاسی او سبب شد که نه‌تنها امنیت منطقه نادیده گرفته شود، بلکه تهدیدات بیشتر و بزرگ‌تری به‌ویژه در قالب گروه‌های تکفیری همچون داعش به‌سرعت در منطقه گسترش یابد.
این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران، با بهره‌گیری از اصول سیاست امنیت جمعی و دکترین دفاعی «امنیت برای همه»، نه‌تنها به مبارزه بی‌وقفه با داعش در سوریه پرداخته، بلکه برای ثبات و امنیت منطقه، همکاری‌های فرامنطقه‌ای و بین‌المللی را در دستور کار قرار داد. ایران، در چارچوب اصولی همچون «امنیت پایدار» و «صلح مبتنی بر توسعه»، با وجود فشارهای سنگین بین‌المللی و جنگ‌های نیابتی که علیه آن راه انداخته شد، از همکاری‌های سازنده با کشورهای مختلف در مقابله با تهدیدات تروریستی حمایت کرد. این رویکرد ایران نشان‌دهنده تبیین صحیح و واقع‌بینانه از «امنیت منطقه‌ای» بود، که بر اساس منافع مشترک تمامی کشورها و همکاری‌های چندجانبه بنا شده است.
در نهایت، اتخاذ رویکردهایی همچون آنچه که بن سلمان در مواجهه با تهدیدات تروریستی داعش انتخاب کرد، نه تنها منجر به تداوم بحران و آشوب در منطقه شد، بلکه گواهی است بر بحران هویتی و ناکارآمدی در سیاست‌های امنیتی مبتنی بر رقابت‌های ایدئولوژیک و منافع کوتاه‌مدت. در حالی که این بحران‌ها و تهدیدات، نه‌تنها امنیت کشورهای منطقه بلکه امنیت جهانی را نیز به چالش کشیده است.
خاطره شهید قاسم سلیمانی میتواند در این رابطه به صراحت مواردی را آشکار سازد:
«آقای محمد بن سلمان، همین ولیعهد دومی که خیلی عجول است و می‌خواهد زودتر اولی را کنار بزند و حتی چه بسا پدر خودش را بکشد و بیاید و جای او بنشیند، به روسیه رفت و روس‌ها با او صحبت کردند و قبول کردند که این وساطت انجام بشود با حضور روس‌ها فردی از سوریه آمد. آقای محمد بن سلمان وقتی در جلسه حضور پیدا کرد، انگار نه انگار اتفاقی افتاده و از آقای بشار اسد سؤال کرد که حالش چطور است؟ خانواده‌اش چطور است؟ ایشان میگفت دیدم فضای خوبی است. گفتم بیایید این داعش را که خطر عمومی برای همه ماست با هم تشریک مساعی کنیم و این‌ها را از بین ببریم. بن سلمان گفت این چیزی نیست. ما ماجرای داعش و جبهه النصره و همه را یک روزه تمام میکنیم شما نگران این‌ها نباشید شما یک مشکل دارید و آن هم ارتباط با جمهوری اسلامی است. شما این ارتباط را قطع کنید و علیه آن موضع بگیرید همه این مشکلات تمام می‌شوند.»
منبع: میدان‌های سخت(گزیده خاطرات سپهبد شهید قاسم سلیمانی)، محمدحسن روزی‌طلب، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1399، ص 176.
هنوز هیچ دیدگاهی ثبت نشده