نرم افزار مکتبه اهل البیت یک کتابخانه الکترونیکی بی نظیر است که نسخه جدید آن بیش از هفت هزار کتاب را در خود جای داده است. این نرم افزار که محیط کاربری آن به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی است داری موتور جستجوی بسیار پیشرفته همراه با طبقه بندی کتابها و شروح آنها هست .
ویژگی های این نرم افزار :
– شامل بیش از 7۰۰۰ جلد کتاب از تمامی مذاهب اسلامی، حدیث، تفسیر، فقه، اصول، عقاید، تاریخ، سیره پیامبر و امامان
– محیط کاربری پیشرفته و قدرتمند
– جداسازی متن کتاب از پاورقی و شرح و قابلیت کپی برداری مستقیم از متن
– ویژگیهای جدید جستجو: جستجوی مشروط و جستجوی خودکار حالات متشابه و امکان قرار دادن شرطهای مختلف برای جستجو
– نمایش فهرست به همراه کتاب و نمایش تمامی فهرستها در یک لیست با امکان جستجو
– سیستم فیش برداری جدید بر اساس سیستم درختی
– امکان آرشیو و تهیه نسخه پشتیبان
– ابزارهای علمی جدید… قرآن کریم، احکام شرعی ، لغت نامه، اصطلاحات علم رجال و فقه و …
– امکان ایجاد کتابخانه شخصی
– امکان نمایش نسخه های خطی به صورت اسکن شده با سی نسخه خطی به عنوان نمونه
– پشتیبانی از همه ویندوزها و سیستمهای ۳۲ بیتی و ۶۴ بیتی
ابتدا به معرفی و تاریخچه ی این نرم افزار میپردازیم:
این نرم افزار، دربرگیرنده‌ى مهمترین برنامه‌هایى است که پیش از این در ‹ مرکز معجم فقهى › متعلق به مرجعِ درگذشته، آیت الله العظمى گلپایگانى قدس سره، و در ‹ مرکز المصطفى › زیر نظر مرجع کنونى ، آیت الله العظمى سید على حسینى سیستانى مدظله به تولید آن پرداخته شده، تمام تلاش آن بوده که نرم افزار پاسخگوى نیازهاى دانش‌پژوهان و پژوهشگران باشد.
نرم افزار کتابخانه اهل بیت یا مکتبه اهل البیت علیه السلام یکی از بهترین نرم افزار های تحقیقاتی علوم اسلامی است که ویژگی های خاصی اونرو از سایر نرم افزار های مشابه ممتاز کرده است.
جامعیت منابع، پرداختن به منابع علوم گوگون اسلامی و ویژگی های فنی مثل سرعت بالای جست وجو و امکانات و ابزار های پژوهشی مخصوصاً در نسخه جدید این نرم افزار وجود دارد.
از ویژگی های منحصر به فرد این نرم افزار میتوان به جامعیت منابع آن اشاره کرد. در نسخه ی اول این برنامه بیش از 4700 جلد کتاب در رشته های گوناگون علوم اسلامی ارائه شده بود که در نسخه ی دوم بیش از 2300 جلد کتاب از منابع مختلف به آن اضافه شده است.
از دیگر امتیازهای این نرم افزار می توان به گستردگى منابع، سرعت جستجو، امکانات متنوع و نسخه‌هاى خطى.
اول: منابع این برنامه، مهمترین نوشته‌هاى اصلى و فرعى مسلمانانِ تمام مذاهب را در بر مى‌گیرد. با این کار، سانسورى را که حکومت‌هاى ستمگر در طول تاریخ بر علیه مذاهب مخالف خود روا داشته و مى‌دارند، شکسته شد.
همواره متعصبان، تلاش کرده‌اند که منابع و اطلاعاتى را که برخلاف نظر آنهاست، پنهان کنند تا مبادا خطاهاى پیشوایان و علمایشان آشکار شود. اما نرم افزار کتابخانه اهل بیت ( علیهم السلام ) ، منابع نظرهاى موافق و مخالف را یکجا عرضه کرده است.
دوم: سرعت موتور جستجوى برنامه، در میان موتورهاى جستجو در جهان اسلام، رکورددار است.
سوم: تنوع امکانات برنامه که خود برخاسته از واقع بینانه بودن طراحى و همچنین هدف آن، یعنى خدمت به پژوهشگر و آسان کردن کار اوست.
از این امکانات که به تنهایى دو سال به طول انجامید ، این است که پژوهشگر بتواند کتابها و متون دلخواه خود را به برنامه اضافه کند. برنامه، این کتاب‌هاى جدید را، حتى اگر ده هزار جلد یا بیشتر باشد، با نام « کتابخانه‌ى من » به منابع خود افزوده، و مانند کتاب‌هاى اصلى خود با آن برخورد مى‌کند. .
چهارم: امکان افزودن نسخه‌هاى خطى دلخواه به برنامه، پژوهشگر مى‌تواند نسخه‌هاى خطى دلخواه خود را، حتى اگر هزاران دست‌نوشته باشد، وارد برنامه کند. برنامه مانند کتاب‌هاى مصور، با آنها برخورد خواهد کرد.
تنظیمات کلی و امکانات نرم افزار:
برای استفاده ی راحتر و ارتباط برقرار کردن بهتر با این نرم افزار خوبه قبل از اینکه با بخش های مختلف مثل مطالعه، جست و جو و اینها کار رو آغاز بکنیم ابتدا بعضی از امکانات کلی و ابزار های کاربردی نرم افزار رو بهتر بشناسیم.
معرفی منوی مطالعات در نرم افزار:
یکی از اصلی ترین بخش های نرم افزار های تحقیقاتی بخش مطالعه یا بخش نمایش است. در نرم افزار کتابخانه اهل بیت منویی به نام مطالعه وجود دارد که دارای زیر منوی لیست کتابها میباشد. در لیست کتابها این امکان وجود دارد که کتابی رو بتونیم باز کنیم، مثل اینکه در یک کتابخانه ی فیزیکی مراجعه کردید به قفسه ها و کتاب رو برداشتید و مطالعه میکنید.
روش جست و جو در نرم افزار:
روش جست و جو در تمامی پنجره های این نرم افزار اینست که شما در هر پنجره ای غیر از بحث جست و جو در متن منابع میتوانید از کلیدهای میانبر Ctrl+F استفاده کنید یا اینکه در هر پنجره ای که هستید کلیک راست کرده و گزینه جست وجو در لیست را بزنید.
نکات قابل توجه در استفاده از نرم افزار
به پژوهشگر محترم توصیه مى‌کنیم :
-1 به مدت یک هفته، روزانه چند ساعت از وقت خود را به آشنایى با این برنامه اختصاص دهد. این برنامه در طول زندگى، یار او خواهد بود، زیرا سال‌ها در عمر او صرفه جویى کرده و او را از تلاش‌هاى طولانى براى یافتن اطلاعات بى‌نیاز نموده، و مطالعات او را دقیق و موثق مى‌گرداند.
پژوهشگر مى‌تواند خود به تنهایى کار با برنامه را آموخته یا از یک نفر آشنا به رایانه ویا از پژوهشگر دیگرى که با برنامه آشناست، کمک بگیرد. راهنماى موجود در این کتابچه نیز مى‌تواند کمک بسزائى در آشنایى شما با امکانات این برنامه بنماید.
-2 مهمترین چیزى که پژوهشگر به آن نیاز دارد، پیدا کردن مطلب مورد نیاز تحقیق است. این مهارت، بى‌شباهت به مهارتِ صید ماهى با تور و قلاب نیست. مهمترین نکته براى این کار، انتخاب کلمه یا عبارت « کلیدى » است که بتوانید به وسیله‌ى آن اطلاعات دلخواهتان را از میان ده‌ها تعبیر و میلیونها سطر مطلب، بیابید.
هرچه این کلید، ویژه‌تر باشد و در ارتباط تنگاتنگترى با موضوع بوده و در موضوعات دیگر کمتر به کار رفته باشد، بهتر است. اگر املاى واحدى نیز داشته باشد، باز هم بهتر است.
-3 برخى پژوهشگران عبارتى را از خود نوشته و به جستجوى آن مى‌پردازند و فرض را بر این مى‌گیرند که ذهن و زبان و طرز بیان نویسندگان همانند ذهن و زبان و تعبیر آنهاست.
حال آن که باید خود را جاى نویسندگان منابع گذاشت و با زبان و تعبیرات آنها اندیشید. براى این کار، به آشنایى با واژگان و تعابیر نویسندگان آن موضوع نیازمندید. مثلاً در مورد وجوب مقدم داشتن نماز قضا بر نماز کنونى، باید دانست که فقها، نماز قضا را « صلاه فائته » و نمازى را که اکنون هنگام آن است « صلاه حاضره » و نمازهاى روزانه را « یومیه » و « راتبه » مى‌خوانند.
-4 آیات قرآن کریم، کلید طلایى یافتن بسیارى از اطلاعات هستند. مثلاً براى یافتن مطلب درباره حکم روزه سالمندانى که به سختى مى‌توانند روزه بگیرند، کافى است این عبارتى کلیدى را جستجو کنید : ” الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ ” زیرا این عبارت برگرفته از آیه‌ى ” وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَهٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ ” است، منابع حدیث و فقه این آیه را ذیل این مسئله ذکر کرده‌اند.
یا مثلا اگر بخواهید درباره‌ى فرار مسلمانان در جنگ حنین تحقیق کنید، کافى است عبارت کلیدى ” وَلَّیْتُمْ مُدْبِرِینَ ” را جستجو کنید، زیرا منابع تاریخ و سیره، این سخن خداوند را که ” وَیَوْمَ حُنَیْنٍ إِذْ أَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ فَلَمْ تُغْنِ عَنْکُمْ شَیْئًا وَضَاقَتْ عَلَیْکُمُ الأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ ثُمَّ وَلَّیْتُمْ مُدْبِرِینَ ” ذکر کرده‌اند.
-5 هرچه شمار کلمات کلید کمتر باشد، براى دستیابى به اطلاعات مفیدتر است. مثلاً در نبرد على ( علیه السلام ) با عَمرو بن ود، یا براى یافتن شرح حال عمرو بن ود، جستجوى ” ابن ود ” نتیجه بهترى مى‌دهد. زیرا بسیارى از متون، نام او را بدون ” عَمرو ” و به صورت ” ابن ود ” مى‌آورند و با نوشتن نام کامل او، حدود یک سوم اطلاعات را از دست مى‌دهید.
-6 گاهى کافیست که تنها یک کلمه‌ى خاص را که در مسئله‌اى به کار رفته جستجو کنید تا سایر اطلاعات مربوط به آن مسئله را پیدا کنید. مثلاً براى آگاهى از جریان دعاى پیامبر ( ص ) علیه معاویه و عمروعاص، هنگامى که سرزنش کنان در قتل حمزه ( رض ) آواز مى‌خواندند، کافیست که آن دعا یعنى ” اللهم ارکسهما فى الفتنه رکساً ودُعَّهما إلى النار دعا ” را در نظر گرفته و کلمه‌ى کلیدى ” ارکسهما ” و ” وارکسهما ” را جستجو کنید تا منابع آن را نزد هر دو فرقه بیابید.
-7 شما مى‌توانید به نظر خود یک عبارت کلیدى براى یافتن یک مطلب انتخاب کنید، پس از جستجو ویافتن متن مورد نظر، از متن کلمات کلیدى دیگرى که نزدیکتر ویا مخصوص مطلب شماست انتخاب کنید. مثلاً براى فهمیدن موضع حضرت زهرا ( علیها السلام ) نسبت به سقیفه و بانیانش، مى‌توان ابتدا متن مربوطه را در کتاب احتجاج یا سقیفه‌ى جوهرى را بخوانید، از خطبه‌ى حضرت، عبارات خاصى مانند : ” والجرح لما یندمل، والرسول لما یقبر ” را یافته وتوسط آن خطبه‌ى حضرت را استخراج کرده واز آن کلمات کلیدى خاص‌ترى مانند ” تدفن لیلا ” ، ” مهاجره له ” ، ” لاشکونکما ” و… را دریافته، و از این راه سخن حضرت را در آن هنگام که براى کسب رضایت وى آمدند و درخواستشان را رد کرد، پیدا کنید.
پس آگاهى از تعبیرات استفاده شده در متن منابع و برگزیدن کلمه‌هاى خاص، به انتخاب کلمات کلیدى، کمک شایانى مى‌کند.
-8 توصیه مى‌کنیم که دامنه‌ى جستجو را محدود نکنید، و اجازه دهید جستجو در تمام کتاب‌هاى برنامه صورت گیرد. زیرا اولاً حجم دامنه‌ى جستجو تأثیر بسزایى در سرعت جستجو ندارد. در ثانى، ممکن است اطلاعات دلخواه شما، در کتابى باشد که فکرش را نکنید. چه بسیار اطلاعات تاریخى و فقهى که در لابه‌لاى کتاب‌هاى ادب و لغت و غیره یافت مى‌شود. به جاى محدود کردن دامنه، مى‌توانید در لیست نتیجه‌ى جستجو، دوباره جستجو کرده و فقط مطالب کتاب یا کتاب‌هایى را که برایتان مهم‌ترند بخوانید.
-9 جستجوى مشروط، راه بسیار خوبى براى یافتن اطلاعات دلخواه است. گاهى برخى از کلماتِ عبارتى که به دنبالش هستید، در متن پشت سر هم نیامده است. پس بهتر است دو یا سه کلمه از آن عبارت را نوشته، و با شرط ده حرف فاصله یا بیشتر به جستجوى آن بپردازید. با اعمال این شرط، شما به برنامه مى‌گویید : این کلمات را به همین ترتیب که آورده‌ام براى من پیدا کن، و اگر حرف یا کلمات دیگرى تا ده حرف در میانشان آمده بود، نادیده بگیر. مثلاً اگر خواستید درباره‌ى سوزانده شدن ” فجاءه السلمى ” توسط ” ابوبکر ” تحقیق کنید، عبارت ” بکر الفجاءه ” را با شرط وجود فاصله چند حرف جستجو کنید.
گاهى در این موارد، باید گزینه جستجوى حالات مشابه را غیر فعال کنید. مثلاً براى دریافتن نظر على ( علیه السلام ) درباره قریش، اگر ” على قریش ” را با شرط فاصله جستجو کنید، برنامه، حرف جر ” على ” را نیز به موارد جستجو اضافه مى‌کند. پس باید جستجوى خودکار حالات مشابه را غیرفعال کرد تا فقط موارد مربوط به نام على ( علیه السلام ) و قریش در نتیجه جستجو یافت شود. در این مورد مى‌توان ” على قریشا ” و همچنین ” وعلی ” را نیز جستجو کرد.
استفاده از شرط وجود یا عدم وجود یک کلمه، پیش از کلمه دلخواه یا پس از آن، با فاصله کم یا زیاد، نیز به همین صورت مى‌باشد.
مثلاً براى جستجوى کلثوم، و نه أم کلثوم، کلمه ” کلثوم ” را با شرط نبود ” أم ” در قبل از آن جستجو کنید. و یا براى جستجو درباره نزول سوره نور، کلمه ” نور ” را با شرط وجود کلمه ” نزلت ” با مثلا سى حرف فاصله، جستجو کنید.
-10 براى نوشتن یک مطلب با استفاده از این برنامه، مى‌توانید به جستجوى کلمه و یا جمله‌هاى مربوط به آن بپردازید، سپس با مطالعه بیشتر، عبارتهاى کلیدى بیشترى براى جستجو پیدا کنید.پس از آن در فایل خود، پیرنگ و استخوانبندى بحث را طراحى کرده و عناوین اصلى آن را بنویسید هنگامى که مطالعات خود را کامل کرده و استخوانبندى را تعیین نمودید، طبق شکل و طرحى منطقى و مورد پسندتان، شروع به ترتیب یکایک بخش‌ها مى‌کنید.
سپس عبارتهاى کلیدى مربوط به هر بخش را تک‌تک یادداشت کرده پس از جستجوى عبارتهاى ” کلیدى ” هربخش، فیشهایى گرفته وآنها را درفایل خود جمع‌آورى کنید تا بعداً از میان آنها مطالبى را گزینش کنید.
همچنین مى‌توانید ابتدا فیشهاى مربوط به کل موضوع را جمع آورى کرده، و همه را در فایلى به عنوان بانک مطالب خام موضوع جمع آورى کنید، و پس از آن، فهرست وترتیب عناوین موضوع را تعیین کرده، و سپس از بانک مطالب خامِ جمع آورى شده، به گزینش مطالب طبق فهرست عناوین وترتیب انتخابى خود بنمائید
استاد علی اکبر خدامیان آرانی
هنوز هیچ دیدگاهی ثبت نشده