حاج‌مهدی عراقی از اعضای هیئت‌های موتلفه و بانیان آن تظاهرات بزرگ روز عاشورا، درباره وقایع عاشورای 42 می‌گوید: «نزدیکی‌های ساعت هشت‌ونیم ـ نه (صبح) بود که جمعیت حرکت کرد. پلاکاردهایی مختلف علیه آمریکا، علیه صهیونیست‌ها، علیه اسرائیل، به نفع فلسطین و علیه رفراندوم بود. به‌طور‌کلی این مسائلی بود که روی پلاکاردها نوشته شده بود. درباره جمعیت آن روز دو روایت گفته‌اند: یکی در حدود 70 هزار نفر و یکی هم در حدود 120 هزار نفر که اینها از مسجد حاج ابوالفتح در میدان شاه به طرف سرچشمه و مجلس حرکت کردند.
پایگاه
مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ یکی از انقلاب اسلامی، راه‌اندازی
تظاهرات روز عاشورای سال 42 در تهران بود. این راهپیمایی عظیم به همت و ابتکار موتلفه
اسلامی در 13 خرداد صورت گرفت و به یک همه‌پرسی
علیه رژیم شاه بدل شد.
شکستن
محاصره ساواک و شروع راهپیمایی
ساواک
از قبل خود را برای ممانعت از مراسم راهپیمایی روز عاشورا از مسجد حاج‌ابوالفتح
آماده کرده بود و با فرارسیدن شب عاشورا با بستن درب‌های مسجد و استقرار نیرو سعی
کرد مانع از شروع تظاهرات شده و حرکت مردم را در نطفه خفه کند اما اقدامات شجاعانه
انقلابیون و هیأت‌های عزاداری، نقشه حکومت را نقش بر آب کرد.
حبیب‌الله
عسگراولادی درباره چگونگی شکستن حلقه محاصره مسجد حاج‌ابوالفتح می‌گوید: «صبح
عاشورا، اول وقت، میدان قیام امروز و بازارچه نایب‌السلطنه و اطراف مسجد حاج‌ابوالفتح
را دژخیمان رژیم به‌طور جدی محاصره کرده بودند و در مدرسه حاج‌ابوالفتح را هم قفل
کرده بودند که کسی وارد نشود؛ بنابراین چون تعداد دژخیمان در جلوی حوزه علمیه
فراوان بودند، مرحوم عراقی (رضوان‌الله تعالی‌علیه) و تعدادی از شهدای ارزشمندمان
و برادران اصیل مؤتلفه اسلامی نقشه‌ای را طراحی کردند که در دو طرف میدان تظاهراتی
با شعارهای تند علیه شاه انجام بدهند و فرار کنند. این دو حرکت انجام شد و مردم
شروع کردند به دادن شعارهایی چون «مرگ بر شاه، زنده باد خمینی، یا مرگ یا خمینی،
بمیرد بمیرد دشمن غدار تو» دژخیمان که تحمل این شعارها را نداشتند به‌دنبال آنها
حرکت کردند و یک هجمه به طرف جنوب میدان شاه و میدان شوش و یک هجمه هم به طرف بازارچه
نایب‌السلطنه انجام دادند. جمعیت از این فرصت استفاده کرد و از کوچه پشت مدرسه حاج‌ابوالفتح
وارد شده، در را شکستند و داخل رفتند. بدین‌ترتیب برادرها وارد صحن مدرسه حاج‌ابوالفتح
شدند و عملاً برنامه شروع شد.»
حرکت
دسته‌های عزاداری
حاج‌مهدی
عراقی از اعضای هیئت‌های موتلفه و بانیان آن تظاهرات بزرگ روز عاشورا، درباره
وقایع عاشورای 42 می‌گوید: «نزدیکی‌های ساعت هشت‌ونیم ـ نه (صبح) بود که جمعیت
حرکت کرد. پلاکاردهایی مختلف علیه آمریکا، علیه صهیونیست‌ها، علیه اسرائیل، به نفع
فلسطین و علیه رفراندوم بود. به‌طور‌کلی این مسائلی بود که روی پلاکاردها نوشته
شده بود. درباره جمعیت آن روز دو روایت گفته‌اند: یکی در حدود 70 هزار نفر و یکی
هم در حدود 120 هزار نفر که اینها از مسجد حاج ابوالفتح در میدان شاه به طرف
سرچشمه و مجلس حرکت کردند. دَم مجلس یکی از بچه‌ها به نام محمّدعلی جلالی شروع به
صحبت کرد. به‌اندازه یک ربع، بیست دقیقه‌ای آنجا صحبت کرد. بعد دوباره حرکت کردند
به طرف مخبرالدوله. در مخبرالدوله دو نفر صحبت کردند. مرتضی زمردیان پیرامون
بازداشت مهندس بازرگان و آیت‌الله طالقانی که در آن موقع بازداشت بودند، صحبت کرد.
برادر
دومی [خود شهید عراقی می‌باشد که ایشان به دلیل تواضع نامی از خود نمی‌برد] که
صحبت کرد در اطراف رفراندوم بود و بطلان رفراندوم را اعلام کرد و صحبت‌هایی قریب
به این مضامین بود. تیتر اوّلش این بود: آن‌هایی که دم از رفراندوم قلابی می‌زنند
بیایند گوشه‌ای از این رفراندوم حقیقی را از نزدیک بنگرند. بعد تشریح کرد که تمام
مجالس و محافلی که در این ایام، به‌خصوص امروز در سراسر ایران به وجود آمده همه
بالاتفاق اعلام می‌کنند که در رفراندوم شرکت نکرده‌ایم. پس روی چه حسابی بود که
اینها حدود پنج میلیون و خرده‌ای توانسته‌اند اعلام رأی بکنند؟»
پلاکاردها
و شعارهای سیاسی
ابوالفضل
توکلی‌بینا نیز در این باره می‌گوید: «آن روز [راهپیمایی روز عاشورا] تدارک وسیعی
دیده و پلاکاردهای مختلفی را نوشته بودیم. مرحوم حاج صادق امانی شعارهایی مثل
«خمینی! خمینی! خدا نگهدار تو/ بمیرد بمیرد دشمن غدار تو» و امثال اینها را انتخاب
کرده و تدارک دیده بود. قرار بود صفوف ما [جمعیت مؤتلفه اسلامی] پنج نفره باشد و
افراد، قرآن را دست بگیرند و از رو و نه از حفظ بخوانند. یکی دو تا نیرو هم در
اطراف مسجد گذاشتیم چون مأموران رژیم از شب قبل با سربازان مسلح و اتومبیل‌های
ارتشی، مسجد را محاصره کرده بودند. ما در تمام طول مسیر، قدم‌به‌قدم نیرو گذاشته
بودیم که خبرها را به ما می‌رساندند. صبح عاشورا، جمعیت از هر طرف، به سوی مسجد
حاج ابوالفتح هجوم می‌آورد و نظامی‌ها همه فرار می‌کردند. زنجیر محاصره نظامی‌ها
را پاره کردیم و وارد مدرسه کنار مسجد حاج ابوالفتح شدیم. همه پلاکاردها و پرچم‌ها
آماده بودند و شعارها را هم حفظ کرده بودیم.»
اهمیت
راهپیمایی روز عاشورا
محسن
رفیق‌دوست درباره اهمیت تظاهرات روز عاشورا می‌گوید: «اصل 15 خرداد، نتیجه
راهپیمایی 13 خرداد (روز عاشورا) بود.» حبیب‌الله عسگراولادی هم می‌گوید: از
مقدمات قیام 15 خرداد، راهپیمایی [1342/3/13] است که برای اولین‌بار با تصویب
امام پلی بین مسجد و دانشگاه زده شد که این راهپیمایی از مسجد حاج ابوالفتح شروع
می‌شد و به دانشگاه تهران ختم می‌شد. راهپیمایی برای اولین‌بار شعارهایی داشت که
بیش از 50 هزار نفر در مقابل کاخ سلطنتی شعار «خمینی، خمینی خدا نگهدار تو»
سردادند و با مشت به طرف کاخ سلطنتی اشاره می‌کردند و می‌گفتند: «می‌میرد می‌میرد
دشمن غدار تو، دشمن خونخوار تو»…
گزارش
ساواک از عاشورای 42
در
گزارش ویژه ساواک درباره چگونگی عزاداری دسته‌جات و هیأت‌های مختلف مذهبی در
بعدازظهر روز عاشورا آمده است: «دنباله گزارشات مربوط به فعالیت و اقدامات علما و
روحانیون و دسته‌جات و هیأت‌های مختلف مذهبی و عناصر منتسب به جبهه ملی و احزاب
وابسته به آن را در بعدازظهر روز جاری (13/3/42) به شرح زیر از عرض می‌گذراند:
گروهی
که پیش از ظهر امروز از مقابل مسجد حاج ابوالفتح به حرکت درآمده و در برخی از
خیابان‌های پایتخت تظاهراتی علیه دولت و له آیت‌الله خمینی به عمل آورده و مقارن
ساعت 13 از طریق خیابان ناصر‌خسرو وارد مسجد سلطانی گردیده بودند در این محل اندکی
توقف و اجتماع و ضمن آن یکی از متظاهرین بیانات مختصری در انتقاد از دولت و هیأت
حاکمه و در تمجید و تجلیل از آیت‌الله خمینی ایراد و متعاقب آن ختم مراسم اعلام و
از مجتمعین دعوت گردید…»
گزارش
شهربانی از شعارهای روز عاشورا
در
گزارش شهربانی درباره جزئیات تظاهرات روز عاشورا آمده است: «متن شعارهای جمعیتی که صبح
روز 13/3/42 در مسجد جامع ابوالفتح اجتماع کرده و سپس در خیابان‌های شهر به حرکت
درآمده‌اند به شرح زیر می‌باشد:
-
خمینی
خمینی، دشمن قهار تو بمیرد
-
ملت
طرفدار توست خمینی، خدانگهدار توست خمینی
-
ننگ
حیات و ذلتش، عزت و مرگ لذتش، من ز یزید بی‌پدر، ظلم و ستم نمی‌کشم
-
بمیرد
دشمن قهار تو خمینی، خدانگهدار تو خمینی
-
کور
شود دشمن بدخواه تو خمینی
-
خمینی
خمینی، خدانگهدار تو؛ بمیرد بمیرد دشمن جبار تو
-
خواست
مرجع تقلید خواست ملت ایران است
-
مرگ
بر این دولت قانون‌شکن
-
دیکتاتور
رسوا شد
-
خمینی
بت‌شکن ملت طرفدار توست
-
مرگ
بر این دولت دیکتاتور
مضمون
پلاکاردهایی که جمعیت مزبور همراه داشته‌اند به شرح زیر می‌باشد:
– دست عمال پلید اسرائیل را از
کشور کوتاه کنید
– مسببین واقعه مدرسه فیضیه قم باید مجازات شوند
– آزادی زندانیان و عذرخواهی دولت از عملی که انجام داده خواست ما
است.»
تظاهرات
روز عاشورای 42 از مقدمات قیام عمومی 15 خرداد بود. عصر همان روز امام خمینی طی یک
سخنرانی کوبنده، به شاه، آمریکا و اسرائیل حمله کرد و آنها را رسوا ساخت. در پی
این سخنرانی، امام در نیمه شب 15 خرداد دستگیر شد و با انتشار خبر بازداشت امام،
قیام همگانی در کشور شکل گرفت.
منبع: کتاب «طیب خان (زندگی و زمانه طیب حاج‌رضایی)»؛ به قلم مسعود ده‌نمکی
هنوز هیچ دیدگاهی ثبت نشده